Το άγχος, η υπερκινητικότητα, η μελαγχολία, η φοβία, είναι κάποιοι από τους τρόπους με τους οποίους ένα παιδί μπορεί να δείξει στον εαυτό του και στον περίγυρό του πως «κάτι συμβαίνει». Συμπτώματα μικρότερης ή μεγαλύτερης βαρύτητας μοιράζονται αυτό το κοινό σημείο: είναι αγγελιοφόροι ενός μηνύματος.
Στο παιδί και τον έφηβο, όπως άλλωστε και στους ενήλικες, η διερεύνηση της ψυχοπαθολογίας δεν μπορεί να περιοριστεί και να εστιάσει αποκλειστικά στο σύμπτωμα ή την διαταραχή με την οποία συνδέεται. Για παράδειγμα, μια διατροφική διαταραχή σπάνια επηρεάζει μόνο την ίδια τη διατροφή. Η συγκρουσιακότητα του συμπτώματος ξεφεύγει από το ίδιο το σύμπτωμα. Το σύμπτωμα, ως φορέας ενός ασυνείδητου νοήματος, μας επιτρέπει να εντοπίσουμε τη δυσκολία. Αυτός είναι άλλωστε και ο κύριος σκοπός που εξυπηρετεί.
Υπάρχουν πολλές πιθανές αντιδράσεις σε ένα σύμπτωμα, και στο μήνυμα που ζητάει να φέρει στη συνείδησή μας. “Δεν είναι τίποτα”, είναι μία από τις αντιδράσεις, που ανατρέχει στην άρνηση του συμπτώματος. “Φταίει η κούραση” μπορεί να πει κάποιος, προσπερνώντας το. “Τι να σημαίνει άραγε;” είναι μια ακόμη αντίδραση, η οποία προσπαθεί ενεργά να το αναγνωρίσει, να το κατανοήσει καλύτερα.
Από την άλλη, η εστίαση της προσοχής αποκλειστικά στο σύμπτωμα αποτελεί μια αναγωγική προσέγγιση, ενώ παράλληλα ελλοχεύει τον κίνδυνο του στιγματισμού του παιδιού και της οικογένειάς του. Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει βέβαια πως δεν θα πρέπει να το ακούσουμε και να το λάβουμε υπόψη μας. Προσπαθούμε όμως να κατανοήσουμε ποια ψυχική σύγκρουση, ποιες ψυχικές διεργασίες βρίσκονται πίσω από αυτό. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το σύμπτωμα είναι μια «εφεύρεση» του ασυνειδήτου: κάτι προσπαθεί να μας πει, με τον δικό του τρόπο, με τα δικά του μέσα.
Πρόκειται ίσως για μια μεταμφιεσμένη ευκαιρία, μία αφορμή έτσι ώστε να κινητοποιηθεί η οικογένεια, να αναρωτηθεί τι μπορεί να συμβαίνει και να αναζητήσει τη στήριξη που έχει ανάγκη. Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία είναι ένας συνοδός σε αυτό το ταξίδι αναζήτησης των βαθύτερων αιτιών, ένα στήριγμα στην προσπάθεια βαθύτερης κατανόησης του συμπτώματος.
