Λογοθεραπεία

Η επικοινωνία συνιστά μια βασική και δυναμική διεργασία ανταλλαγής ιδεών και πληροφοριών και περιλαμβάνει την κωδικοποίηση, τη μετάδοση και την αποκωδικοποίηση των επιδιωκόμενων μηνυμάτων. Χωρίζεται σε δύο επιμέρους κατηγορίες: τη λεκτική επικοινωνία, η οποία πραγματοποιείται μέσω της χρήσης λόγου και ομιλίας, και τη μη λεκτική επικοινωνία, η οποία πραγματοποιείται μέσω της γλώσσας του σώματος δηλαδή τη βλεμματική επαφή, τη στάση του σώματος, τις χειρονομίες και τις εκφράσεις. Για μια ολοκληρωμένη επικοινωνία απαραίτητη είναι η χρήση τόσο της λεκτικής, όσο και της μη λεκτικής επικοινωνίας.

Η ομιλία, ως βασικό μέσο επικοινωνίας και μεταβίβασης ενός νοήματος, απαιτεί τον ακριβή νευρομυϊκό συντονισμό, τη χρήση συγκεκριμένων κινητικών συμπεριφορών, τον ορθό συνδυασμό ομιλητικών ήχων και την υιοθέτηση ορθής ποιότητας και έντασης φωνής, επιτονισμού και ρυθμού.

 Τι είναι η Λογοθεραπεία

Η Λογοθεραπεία (Speech Language Therapy) είναι η επιστήμη που ασχολείται με την πρόληψη, την αξιολόγηση, τη διάγνωση και την αποκατάσταση εξελικτικών και επίκτητων διαταραχών του λόγου, της ομιλίας, της επικοινωνίας, της φωνής και της κατάποσης που παρουσιάζονται σε παιδιά και ενηλίκους.

 Ποιους βοηθά η Λογοθεραπεία

Οι λογοθεραπευτές παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες σε άτομα με:

Αναπτυξιακές διαταραχές ομιλίας

• Αρθρωτικές διαταραχές:το παιδί δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει κατάλληλα τα όργανα της άρθρωσης (χείλη, γλώσσα, δόντια) για να παραγάγει έναν ή περισσότερους φθόγγους με αποτέλεσμα την αντικατάσταση φωνημάτων με άλλα φωνήματα π.χ /θέμα/-/σέμα/, την παράλειψη φωνημάτων ή συλλαβών πχ /μήλο/-/μήο/, τις απλοποιήσεις συμπλεγμάτων πχ /βροχή/-/βοχή/ ή τις αλλοιώσεις φωνημάτων π.χ αντί /ρ/ το παιδί παράγει έναν ήχο που ακούγεται σαν /γι/.
• Φωνολογικές διαταραχές: το παιδί μπορεί να είναι σε θέση να παραγάγει μεμονωμένα τους φθόγγους, αλλά όταν μιλάει συγχέει, παραλείπει ή αλλοιώνει τις συλλαβές ή τους φθόγγους των λέξεων και αυτό επηρεάζει την καταληπτότητα της ομιλίας του. Για παράδειγμα μπορεί να αντικαθιστά το φώνημα «π» με το φώνημα «φ» –  /πάνω/-/φάνω/.
• Διαταραχές στη ροή της ομιλίας (τραυλισμός, ταχυλαλία): το παιδί που τραυλίζει, γνωρίζει ακριβώς αυτό που θέλει να πει, αλλά δυσκολεύεται να το εκφράσει, λόγω ακούσιων επαναλήψεων (ει…ει.. είμαι καλά) ή επιμηκύνσεων των ήχων των λέξεων (σσσυγνώμη). Ο τραυλισμός μπορεί να εμφανιστεί επίκτητα ή αναπτυξιακά. Η αναπτυξιακή μορφή της διαταραχής αποτελεί την συχνότερα εμφανιζόμενη μορφή του τραυλισμού. Σύγχρονες μελέτες αναγνωρίζουν τον εξελικτικό τραυλισμό ως μια διαταραχή με οργανική βάση που ενεργοποιείται με τη συμμετοχή γλωσσικών, περιβαλλοντικών και συναισθηματικών παραγόντων. Η κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία στα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να μειώσει σημαντικά την ένταση και τη συχνότητα των συμπτωμάτων και τις επικοινωνιακές, ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειές τους.

Αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές

• Ειδική γλωσσική διαταραχή (Specific Language Impairment :SLI )
• Γλωσσικές δυσκολίες που συνδέονται με νοητική υστέρηση
• Βαρηκοΐα – κώφωση –δυσκολίες ακουστικής επεξεργασίας κατόπιν τοποθέτησης κοχλιακού εμφυτεύματος

Διαταραχές χρήσης της γλώσσας- πραγματολογικές διαταραχές (αυτισμός, σύνδρομο Asperger κ.ά.): Υπάρχει μια ομάδα παιδιών (για παράδειγμα με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές) που δυσκολεύονται στην κοινωνική χρήση του λόγου και υστερούν σε επικοινωνιακές δεξιότητες, με αποτέλεσμα η αλληλεπίδρασή τους με τους άλλους να διαταράσσεται. Ο λογοθεραπευτής θα βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να ενταχθεί ομαλότερα στο κοινωνικό πλαίσιο.

• Μαθησιακές δυσκολίες
• Διαταραχές στη σίτιση και την κατάποση (δυσφαγία)
• Διαταραχές φωνής: είναι η οποιαδήποτε αλλοίωση στα τρία χαρακτηριστικά της φωνής (ύψος, ένταση και ποιότητα). Μια διαταραχή φωνής μπορεί να συνοδεύεται από πόνο, δυσκολία ή κούραση κατά την ομιλία. Παραδείγματα συμπτωμάτων αποτελούν η εύκολη φωνητική κόπωση, βραχνάδα, τραχύτητα φωνής, μείωση έντασης, μειωμένη ικανότητα διακύμανσης ύψους φωνής, πνευστότητα φωνής, αίσθηση πόνου ή καυσαλγία στην περιοχή του λάρυγγα.
• Νευρολογικές διαταραχές και σύνδρομα
• Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
• Χειρουργικές επεμβάσεις κεφαλής και τραχήλου (λαρυγγεκτομή)
• Εγκεφαλικά επεισόδια – αφασίες

Φυσιολογική ανάπτυξη λόγου

Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας ξεκινά μέσα σε ένα πλαίσιο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, που χτίζεται και δομείται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Το παιδί εξερευνά το περιβάλλον του, αναπτύσσει επικοινωνιακή πρόθεση και μη λεκτικούς τρόπους για να επικοινωνήσει τις ανάγκες του, κατανοεί, επεξεργάζεται, ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα και σταδιακά φτάνει στο στάδιο της λεκτικής επικοινωνίας. Στο στάδιο αυτό ξεκινά η ανάπτυξη διαφόρων πτυχών της γλώσσας όπως η μορφολογία, η σύνταξη, η σημασιολογία και η πραγματολογία.

Η ανάπτυξη των παιδιών αποτελεί μία διεργασία φυσιολογικής προόδου από ένα πρώιμο και χαμηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας σε ένα πιο πολύπλοκο, όπως είναι αυτό των ενηλίκων. Αν και το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό γλωσσικής ανάπτυξης υπάρχουν κάποια σημαντικά γλωσσικά ορόσημα, κάποιοι “δείκτες” δηλαδή οι οποίοι χρησιμεύουν στην ανάδειξη του επιπέδου της λειτουργίας του παιδιού σε σχέση με τα αναμενόμενα επίπεδα βάσει της ηλικίας σε διαφόρους τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου.

Η απόκλιση από αυτά τα ορόσημα μπορεί να αποτελεί μία ένδειξη ότι θα πρέπει να επισκεφτούμε ένα λογοθεραπευτή για να γίνει μια αξιολόγηση και εάν απαιτείται να προχωρήσει στην παρέμβαση.

Η γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια – γλωσσικά ορόσημα:

• 1-6 μηνών: Βγάζει ήχους ως απάντηση στις φωνές που ακούει
• 6-9 μηνών: Βάβισμα
• 10-11 μηνών: Μίμηση ήχων χωρίς νόημα
• 12 μηνών: Λέει «μαμά/μπαμπά» γνωρίζοντας τα πρόσωπα, μιμείται δύο ή τρεις συλλαβές ή λέξεις
• 13-15 μηνών: Λεξιλόγιο τεσσάρων έως επτά λέξεων, σε συνδυασμό με αργκό, κάτω από το 20% της ομιλίας είναι κατανοητό από ξένους
• 16-18 μηνών: Λεξιλόγιο 10 λέξεων, ηχολαλία και εκτεταμένη αργκό, 20-25% της ομιλίας είναι κατανοητό από ξένους
• 19-21 μηνών: Λεξιλόγιο 20 λέξεων, 50% της ομιλίας είναι κατανοητό από ξένους
• 22-24 μηνών: Πάνω από 50 λέξεις, φράσεις δύο λέξεων, εγκατάλειψη της αργκό, 60-70% της ομιλίας είναι κατανοητό από ξένους
• 2-2 ½ ετών: Λεξιλόγιο 400 λέξεων, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων, φράσεις δύο-τριών λέξεων, χρήση αντωνυμιών, μείωση ηχολαλίας, 75% της ομιλίας είναι κατανοητό από ξένους
• 2½-3 ετών: Χρήση πληθυντικού αριθμού και αορίστου, ξέρει την ηλικία και το φύλο, κατονομάζει αντικείμενα, έως πέντε λέξεις ανά πρόταση, 80-90% της ομιλίας είναι κατανοητό από ξένους
• 3-4 ετών: Τρεις-έξι λέξεις ανά πρόταση, κάνει ερωτήσεις, συνομιλεί, μεταφέρει εμπειρίες, αφηγείται ιστορίες, σχεδόν όλη η ομιλία είναι κατανοητή από ξένους
• 4-5 ετών: Έξι έως οκτώ λέξεις ανά πρόταση, κατονομάζει τέσσερα χρώματα, μετρά έως το 10 σωστά

Λογοθεραπευτική Αξιολόγηση

Η λογοθεραπευτική αξιολόγηση βασίζεται σε δεδομένα που συλλέγονται κατά τη διάρκεια μιας ή και περισσότερων συνεδριών με ελεύθερο και οργανωμένο παιχνίδι, μέσω ζωγραφικής, µέσω κλινικής παρατήρησης αλλά και μέσω σταθμισμένων εργαλείων (τεστ). Ο λογοθεραπευτής οργανώνει ένα δομημένο πρόγραμμα αντιμετώπισης των δυσκολιών που αντιμετωπίζει ένα παιδί σε όλα τα επίπεδα του λόγου με σειρά προτεραιότητας και σύμφωνα πάντα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως το κάθε παιδί είναι διαφορετικό με συγκεκριμένες και σαφείς δυσκολίες και επομένως δημιουργείται εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.