Διαταραχές πρόσληψης τροφής
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η επεισοδιακή υπερφαγία.
Το γενικό χαρακτηριστικό των διαταραχών πρόσληψης τροφής είναι ότι σχετίζονται με δυσλειτουργικές συμπεριφορές σχετικά με τη διατροφή. Για τα άτομα με διαταραχή πρόσληψης τροφής η τροφή αποκτά κάποια ιδιαίτερη σημασία και δεν αποτελεί μόνο μέσο για επιβίωση ή μέσο για άντληση ευχαρίστησης από το φαγητό. Η τροφή αποτελεί έμμονη ιδέα για το άτομο.
Συνήθως οι διαταραχές πρόσληψης τροφής παρουσιάζονται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Αφορούν κυρίως τις γυναίκες, στις οποίες παρουσιάζονται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό απ’ ότι στους άντρες. Στα 100 άτομα που νοσούν περίπου τα 90 είναι γυναίκες και τα 10 άντρες. Ο επιπολασμός των διαταραχών διατροφής στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1% για τη ψυχογενή ανορεξία και 3% για τη βουλιμία.
Οι διαταραχές διατροφής μπορεί να υφίστανται μόνες τους ή να συνυπάρχουν με άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως διαταραχές προσωπικότητας, αγχώδεις ή συναισθηματικές διαταραχές.
Οι διαταραχές διατροφής οφείλονται σε σύνθετους παράγοντες, όπως τα οικογενειακά προβλήματα, οι διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις και ενδοοικογενειακές σχέσεις, η εκμάθηση δυσλειτουργικών συμπεριφορών που σχετίζονται με το φαγητό, καθώς και οι κοινωνικοπολιτισμικές επιδράσεις. Η δυτικόμορφη κουλτούρα από τη μία επιβάλλει το πρότυπο της λεπτής σιλουέτας και από την άλλη ενθαρρύνει την κατανάλωση πλουσίων ποσοτήτων τροφής. Η ψυχογενής ανορεξία έχει βρεθεί ότι ορισμένες φορές σχετίζεται με την επιθυμία της νεαρής κοπέλας να παραμείνει παιδί και με το φόβο για τη σεξουαλικότητα.
Ψυχογενής ανορεξία
Η ψυχογενής ανορεξία αποτελεί την πιο σοβαρή από τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, γιατί μπορεί υπό ορισμένες συνθήκες να οδηγήσει το άτομο ακόμη και στο θάνατο. Το ποσοστό θνησιμότητας σε άτομα που νοσούν από τη διαταραχή είναι περίπου 5%-10%.
Σύμφωνα με τον οδηγό ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM-IV), υπάρχουν τέσσερα βασικά κριτήρια που χαρακτηρίζουν την ψυχογενή ανορεξία:
- Η άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματός του πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του.
- Έντονος φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος ή μήπως γίνει υπέρβαρο, ακόμη κι αν το βάρος του είναι κάτω από το κανονικό.
- Διαταραχή του τρόπου με τον οποίον βιώνει κανείς το βάρος, το μέγεθος ή το σχήμα του σώματός του (π.χ. το άτομο μπορεί να ισχυρίζεται ότι είναι παχύ, ακόμη κι όταν είναι κάτισχνο).
- Στις γυναίκες απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορυσιών.
Συνήθως η ψυχογενής ανορεξία ξεκινάει με μία δίαιτα. Το άτομο χάνει αρκετό βάρος, αλλά εξακολουθεί να κάνει δίαιτα. Η ονομασία «ανορεξία» της διαταραχής δεν ισχύει στην κυριολεξία, καθώς το άτομο αισθάνεται την πείνα, αλλά δεν επιτρέπει στον εαυτό του να φάει γιατί θα παχύνει.
Το άτομο καταφεύγει σε διάφορες συμπεριφορές για να μην πάρει βάρος, όπως η έντονη δίαιτα, η χρήση διουρητικών και καθαρτικών, η πρόκληση εμετών και η έντονη σωματική άσκηση.
Συνήθως τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία δεν επιζητούν μόνα τους θεραπεία. Σαν ασθενείς δείχνουν μεγάλη αντίσταση και δεν είναι συνεργάσιμοι.
Η θεραπεία τους περιλαμβάνει νοσηλεία και ταυτόχρονη ψυχοθεραπεία. Συνήθως διαρκεί χρόνια.
Ψυχογενής βουλιμία
Η ψυχογενής βουλιμία σύμφωνα με τον οδηγό ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM-IV) έχει τέσσερα βασικά κριτήρια που τη χαρακτηρίζουν:
- Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας (ταχεία κατανάλωση τεράστιας ποσότητας τροφής μέσα σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο), ενώ παράλληλα το άτομο αισθάνεται ότι δεν έχει τον έλεγχο και δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει.
- Το άτομο εφαρμόζει ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές προκειμένου να αποτρέψει την αύξηση του βάρους του, όπως η πρόκληση εμετών, η χρήση καθαρτικών και διουρητικών, η αυστηρή δίαιτα ή νηστεία και η έντονη σωματική άσκηση.
- Τα επεισόδια υπερφαγίας και οι αντισταθμιστικές συμπεριφορές εμφανίζονται τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για ένα διάστημα τριών μηνών, ώστε να μπορεί να γίνει διάγνωση της διαταραχής.
- Το άτομο νοιάζεται υπερβολικά για το σχήμα και το βάρος του σώματός του.
Συνήθως τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία έχουν κανονικό βάρος ή βάρος ελαφρώς ανώτερο του φυσιολογικού. Το άτομο αισθάνεται έντονη ντροπή και προσπαθεί να κρύβει από τους άλλους τις συμπεριφορές του (τα επεισόδια υπερφαγίας, ή την πρόκληση εμετού). Συχνά τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία περιορίζουν την κοινωνική τους ζωή.
Η επικινδυνότητα της συγκεκριμένης διαταραχής έγκειται στο ότι υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσει ο οισοφάγος τους από την πρόκληση συχνών εμετών. Επιπλέον τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία μπορεί να παρουσιάσουν ένα πλήθος ιατρικών προβλημάτων όπως διάβρωση της οδοντοστοιχίας, οιδήματα, καρδιακές αρρυθμίες, γαστρεντερολογικές ενοχλήσεις κ.α.
Το άτομο με ψυχογενή βουλιμία χρήζει ψυχολογικής υποστήριξης για να ξεπεράσει το πρόβλημά του.
