Αγχώδεις διαταραχές
Το άγχος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αισθήματα τάσης, φόβου ή/ και τρόμου σαν απάντηση σε κίνδυνο του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη ή μη αναγνωρίσιμη. Αν και το άγχος αποτελεί μια κοινή αντίδραση των ατόμων μπροστά σε στρεσογόνα γεγονότα, θεωρείται παθολογικό όταν δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα, στην επίτευξη των επιθυμητών στόχων και στη συναισθηματική ηρεμία του ατόμου, οπότε και έχουμε κάποια αγχώδη διαταραχή.
Σύμφωνα με το DSM-IV οι πιο συνήθεις αγχώδεις διαταραχές είναι:
- Διαταραχή πανικού χωρίς αγοραφοβία
- Διαταραχή πανικού με αγοραφοβία
- Αγοραφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού
- Ειδική φοβία
- Κοινωνική φοβία
- Ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή
- Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
Διαταραχή πανικού
Στη περίοδο έντονου πανικού, το άτομο νιώθει σύμφωνα με το DSM-IV τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Αίσθημα παλμών, αίσθημα ότι η καρδιά πάει να σπάσει ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
- Εφίδρωση
- Τρεμούλα ή έντονος τρόμος
- Αίσθημα κοντανασέματος (δύσπνοιας) ή πλακώματος στο στήθος
- Αίσθημα πνιγμονής
- Πόνος ή δυσφορία στο στήθος
- Ναυτία ή επιγάστρια δυσφορία
- Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή λιποθυμίας
- Αποπραγματοποίηση (αισθήματα μη πραγματικότητας) ή αποπροσωποποίηση (αίσθηση απομάκρυνσης/αποστασιοποίησης από τον εαυτό)
- Φόβος απώλειας ελέγχου ή ότι τρελαίνεται
- Φόβος ότι θα πεθάνει
- Παραισθησίες (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα)
- Ρίγη ή ξαφνικά αισθήματα ζέστης
Η συχνότητα της διαταραχής πανικού (με ή χωρίς αγοραφοβία) στο γενικό πληθυσμό είναι 1,5%-3,5%. Επειδή υπάρχουν πολλές σωματικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν άγχος και προσβολές πανικού στο άτομο, είναι απαραίτητο να προηγηθεί ο κατάλληλος ιατρικός και εργαστηριακός έλεγχος.
Φοβίες
Η φοβία είναι ένας επίμονος και παράλογος φόβος για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, χώρο, κατάσταση ή δραστηριότητα που έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να επιθυμεί έντονα την αποφυγή αυτού που φοβάται.
Οι φοβίες, σύμφωνα με το DSM-IV διακρίνονται σε 3 μεγάλες κατηγορίες:
- Αγοραφοβία: Φόβος να είναι κανείς σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη (ή μπορεί να φέρει το άτομο σε δύσκολη θέση/ αμηχανία) ή στις οποίες μπορεί να μην υπάρχει δυνατότητα βοήθειας σε περίπτωση εμφάνισης πανικού.
- Ειδική φοβία: Φόβος συγκεκριμένων αντικειμένων (π.χ κάποιων ζώων ή ενέσεων/ αίματος/ τραυμάτων) ή καταστάσεων (όπως, τούνελ, γέφυρες, λεωφορεία, ανελκυστήρες κ.α). Στον γενικό πληθυσμό, ο επιπολασμός ζωής των ειδικών φοβιών κυμαίνεται μεταξύ 10% και 11,3%.
- Κοινωνική φοβία: Φόβος ταπείνωσης ή αμηχανίας σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε καταστάσεις που το άτομο έχει να επιτελέσει κάτι μπροστά σε κόσμο. Στον γενικό πληθυσμό, ο επιπολασμός ζωής της κοινωνικής φοβίας κυμαίνεται μεταξύ 3% έως 13%.
Ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή (ΨΚΔ)
Το βασικό χαρακτηριστικό της (ΨΚΔ) είναι επαναλαμβανόμενοι ψυχαναγκασμοί ή/και καταναγκασμοί που είναι αρκετά σοβαροί ώστε να προκαλούν έντονη υποκειμενική ενόχληση και σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου.
Οι ψυχαναγκασμοί είναι επίμονες ιδέες, σκέψεις παρορμήσεις ή εικόνες (π.χ το άτομο αμφιβάλλει αν κλείδωσε την πόρτα ή ανησυχεί μήπως μολυνθεί κάνοντας χειραψία ή αισθάνεται έντονη δυσφορία αν κάποια αντικείμενα δεν είναι συμμετρικά τακτοποιημένα), που το άτομο τις βιώνει ως εισβολή και ως ακατάλληλες που του προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία.
Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ πλύσιμο χεριών, συνεχής έλεγχος αν κλείδωσε την πόρτα, συνεχή τακτοποίηση) τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να τις εκτελέσει ως απάντηση στους ψυχαναγκασμούς και αν αντισταθεί νιώθει υπέρμετρο άγχος.
Η συχνότητα της ΨΚΔ στο γενικό πληθυσμό είναι 2,5%.
Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες (ΔΜΨΣ)
Παρουσιάζεται σε άτομα που τους έχει συμβεί ένα ακραίο τραυματικό γεγονός, το οποίο περιλαμβάνει το να βιώσει κανείς, να γίνει μάρτυρας ή να έρθει αντιμέτωπος με πραγματικό ή επαπειλούμενο θάνατο, με σοβαρό τραυματισμό ή με απειλή της σωματικής ακεραιότητας του εαυτού του ή των άλλων.
Τα 3 βασικά χαρακτηριστικά της ΔΜΨΣ είναι:
- Η επαναβίωση του τραύματος μέσα από όνειρα ή επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις του συμβάντος που εισβάλλουν και προκαλούν υποκειμενική ενόχληση και αναταραχή.
- Επίμονη αποφυγή των ερεθισμάτων που συνδέονται με το τραύμα, συναισθηματικό μούδιασμα και αίσθηση απομάκρυνσης/ αποστασιοποίησης και αποξένωσης από τους άλλους.
- Συμπτώματα διέγερσης του αυτόνομου νευρικού συστήματος (π.χ εκρήξεις θυμού, δυσκολία στον ύπνο και στη συγκέντρωση, υπερεπαγρύπνηση) κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.
Η συχνότητα της ΔΜΨΣ κυμαίνεται από 1% – 14%.
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (ΓΑΔ)
Το άτομο με ΓΑΔ αισθάνεται υπερβολικό άγχος, στεναχώρια και ανησυχία για καθημερινά προβλήματα της ζωής του, τα οποία δυσκολεύεται σε μεγάλο βαθμό να τα ελέγξει. Σύμφωνα με το DSM-IV το άτομο νιώθει τουλάχιστον 3 από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Εσωτερική ανησυχία ή νιώθει τεντωμένος/ η
- Εύκολη κόπωση
- Δυσκολία στη συγκέντρωση ή νιώθει το μυαλό του άδειο
- Ευερεθιστότητα
- Μυϊκή τάση
- Διαταραχή του ύπνου
Η συχνότητα της στο γενικό πληθυσμό είναι 5%.
Αιτιολογία
Τα αίτια όλων των αγχωδών διαταραχών έχουν αποδοθεί σε βιολογικούς, κληρονομικούς παράγοντες, ψυχολογικά αίτια κυρίως παιδικής ηλικίας και ως μαθημένη αντίδραση. Ωστόσο, στην αιτιολογία της διαταραχής μετά από ψυχοτραυματικό στρες παίζει σημαντικό ρόλο το συγκεκριμένο τραυματικό γεγονός (η βαρύτητα και η διάρκεια του) που βίωσε το άτομο σε συνδυασμό με παράγοντες όπως είναι:
– η ηλικία και η προσωπικότητα του ατόμου,
– το οικογενειακό ιστορικό,
– το ανεπαρκές κοινωνικό δίκτυο.
Θεραπεία
Η θεραπεία περιλαμβάνει κυρίως ατομικές ψυχοθεραπείες υποστηρικτικού ή γνωσιακού – συμπεριφοριστικού τύπου ή/ και σε ορισμένες περιπτώσεις συνδυασμός αυτών με φαρμακευτική αγωγή.
